Class 8 Science (Bodo Medium) Chapter 11: लाइफां आरो जिउआरिनि सरैखाथि – Question & Answer
खोन्दो-11
लाइफां आरो जिउआरिनि सरैखाथि
(CONSERVATION OF PLANTS AND ANIMALS)
सोंथि :
1. लांदां थावनिखौ आबुं खालाम-
(a) जिउआरिफोरखौ गावसोरनि मिथिंगायारि थावनियाव बेंनानै दोननाय जायगाखौ ....................... बुङो।
फिनः-अरनारि मि हाग्रामा (Wildlife Sanctuary ) ।
(b) मोनसे थि जायगायावल' मोननाय हारिसाखौ ..................... बुङो ।
फिनः- थि थावनियारि हारिसा ।
(c) दावबायखारग्रा दाउफोरा गोजान जायगायाव ................ सोलायनाय थाखाय बिरलाङो।
फिनः-बारहावा ।
2. गाहायाव होनायफोरनि गेजेराव फाराग दिन्थि-
(a) अरनारि मि हाग्रामा आरो जिबमण्डल रिजार्थ।
फिनः-




(b) जुनारसालि आरो अरनारि मि हाग्रामा।
फिनः-

(c) खैफोदनां आरो गोमालांनाय हारिसा।
फिनः-
(d) लाइराद आरो जुराद।
फिनः- लाइरादआ रोखोमसे जुनिया जायगायावल' मोननाय लाइफां, जेरै- साल, सिगुन, थाइजौ, जाम, दिंखिया, अर्जुन बायदि। फारसेथिं जुरादआ रोखोमसे जुनिया जायगायावल' मोननाय जिउआरि, जेरै-सनालि मै, हाग्रानि मोसौ, सखा मै, बायदि ।
3. गाहायाव होनायफोरनि सायाव अरन जामहोनायनि गोहोमखौ सावराय-
(a) अरनारि मि।
फिनः- बिफां-लाइफांफोरा हाग्रानि जिब-जुनारफोरनि थाखाय थाग्रा जायगा आरो आदार होयो । बेनिखायनो अर 'नारि फोजोबस्रांनाया हाग्रानि जुनारफोरनि मिथिंगायारि थाखुलिखौ फोजोबस्रांयो आरो बे रोखोमै बिसोर खैफोदगोनां जिब-हारि जागोन।
(b) आबहावा।
फिनः- बिफां-लाइफांफोरखौ फोजोबस्रांनाया बारमण्डलाव अक्सिजेननि बिबांखौ खम खालामो आरो कार्बन-डाइ-अक्साइड नि बबांखौ बांहोयो। अरन फोजोबस्रांनायनि जाहोनाव अखा हानाय आरो हानि फुलुंथियाबो खम जालाङो। बिनि फिथाइ महरै दै बाना आरो खरान बायदि मिथिंगायारि खैफोदनि गिनांगौआ बाङो।
(c) गामिफोर (गामियारि जायगाफोर)
फिनः- गामि ओनसोला गाहाइयै आबाद मावना थांना थायो। अरन दानस्रांनाया हा खुरखानाय जाहोयो, अखा हानायखौ खम जाहोयो,हानि फुलुंथिखौ खमायहोयो, खरान जाहोयो जायनि जोवोनाव बालाहामा बायदि थासारि सोमजिहोनो हागौ। बेबायदिनो हाग्रा दानस्रांनायनि जाहोनाव गामिनि सुबुंफोरा आबाद मावनायाव जेंना नुजाथिगोन आरो गामियारि थांना थानायाव गोब्राब जागोन।
(d) नोगोर (सोहोर जायगाफोर)
फिनः- नोगोर ओनसोलाव गारि मटर, खारखानानि अनजिमाया बारा। अरन फोजोबस्रांनाया आबहावाखौ गुबुंले खालामनायजों लोगोसे दुंखावनाय जाहोयो। जायनि जाहोनाव नोगोरनि जिउ खुंनाया सावस्रिगैयै आरो गोजोन गैयै जायो।
(e) बुहुम।
फिनः- बुहुमाव बिफां-लाइफांफोरखौ फोजोबस्रांनाया बारहावा सोलायनाय, बुहुमनां दुंखावनाय आरो जिब-हारिखौ खहा खालामो। बेयो मिथिंगानि समानथायखौबो खायसो खालामो, अक्सिजेन दिहुनथायखौ खम खालामो आरो बारमण्डलाव कार्बन-डाइ-अक्साइडनि बिबांखौ बांहोयो।
(f) इयुन जोलै।
फिनः- अरन फोजोबस्रांनाया मिथिंगायारि फुंखाफोरनि आंखाल, बारहावानि समानथि गैयै आरो हाग्राजिबनि खहाया उननि फोलेरखौ गोहोम खोख्लैयो । बेनि गेजेरजों गोबां समायना जिब-जुनार आरो बिफां-लाइफांफोरा फोजोबस्रां जायो। बेनिखायनो, फैगौ फोलेरफोरा बेफोरखौ नायनो मोननाय नंङा। बेबायदिनो बेयो बुहुमखौ खम सावस्रिगोनां आरो इयुन फोलेरनि थाखाय थांना थानो गोब्राबसिन खालामगोन।
4. मा जागोन जेब्ला-
(a) जों बिफां दानफायबाय थायो।
फिनः- जों बिफां दानफायबाय थायोब्ला बारमण्डलाव अक्सिजेननि बिबाङा खमायलांगोन आरो कार्बन-डाइ-अक्साइडनि बिबाङा बांलांगोन। लोगोसे अखा हानाया खम जागोन, हा खुरनाय, आरो बारहावा सोलायनाय जागोन। बेयो अरनारि जिबखौबो खहा खालामगोन आरो बुहुमखौ गुदुंसिन आरो खम फुलुंगोनां खालामगोन। जावोनाव बुहुमाव थांना थानाया गोब्राब जागोन।
(b) जिउआरिनि थाग्राखुलियाव हेंथा होयो।
फिनः- जिब-जुनारफोरा बिसोरनि थाग्रा जायगा आरो आदारनि फुंखानिफ्राय जायगा सोलायगोन, जायनि थाखाय बिसोरखौ जायगा सोलायनो गोनां जागोन। आश्रय आरो रैखाथि गैयैनि जाहोनाव गोबां जिब-जुनारफोरा गोमालांनो हागौ एबा खैफोदाव गोग्लैनो हागौ।
(c) हानि सा थोरोफोआ नुजासारो।
फिनः- हानि सा थोरफोफोरा हासार गोनां जायो जुदि बेखौ उदां खालामनाय जायो अब्ला बेयो गावनि गुन आरो फुलुंखौ खोमाना लायो, जेराव बिफां-लाइफांनि अनजिमाया खमायलाङो। बेबायदिनो हाया बालाहामायाव सोलायलांनो हागौ।
5. सुंद'यै फिन हो-
(a) जिब रोखोमथाइखौ जों मानो सरैखा खालाम नांगौ?
फिनः- दाबसे थि ओनसोलाव थानाय गुबुन गुबुन जिउआरिफोरखौनो जिब रोखोमथाइ बुंनाय जायो। जिब रोखोमथाइया भुमाव रोखोम रोखोम जिब थानाय बिसोरनि गावजों-गावनि सोमोन्दो आरो आबहावाजों बिसोरनि सोमोन्दो थानायखौ फोरमायो। जों जिब रोखोमथाइखौ रैखा खालामनो गोनांथि दं । मानोना बेयो मिथिंगानि समानथिखौ फोथांना लाखियो। जोंनो आदार, मुलि आरो गोथां फुंखाफोरखौ जगायना होयो आरो आबहावाखौ गोगो आरो दिदोम लाखियो।
(b) सरैखाथि गोनां अरनाबो अरनारि मिनि थाखाय रैखा गोनां नङा मानो?
फिनः- रैखाथि गोनां जायगाफोराव हाग्रानि जिब-जुनारफोरनि थाखाय आबुङै रैखाथि गोनां नङा मानोना बेयाव आयेन बेरेखायै मैहुर खालामनाय, दंफां दाननाय आरो थाग्रा खुलि फोजोबस्रांनाय गोबां जायो। सिखारफोरा रैखाथि होजानाय ओनसोलफोरनि सिङाव जिब जुनारखौ मैहुर खालामो आरो बुथारो।
(c) माखासे ट्राइबेलफोरा हाग्रानि सायाव सोनारो। माबोरै?
फिनः- माखासे ट्राइबेल हारिफोरा आदार, जि-जोम, थाग्रा खुलि, मुलि आरो थांना थानायनि राहाफोरनि थाखाय हाग्रानि सायाव सोनारो। बिसोर गावसिनि सानफ्रोमबोनि गोनांथिखौ सुफुंनो थाखाय हाग्रानिफ्रायनो बुथुमो।
(d) अरन जामहोनायनि जाहोन आरो जाउनफोरा मा मा ?
फिनः- सुबुं अनजिमा बांनाय लोगो लोगोनो बायदि गोबां बिथिङाव गोनांथिया बांबोदों। बेनि थाखाय अरनखौ फोजोबस्रांनाया बारा जाबोदों आरो लोगोसे बेनि जाउनफोराबो बांबोदों।
अरन जामहोनायनि जाहोनफोर :
1. आबादनि थाखाय हा लानाय।
2. न' आरो दामिनसालि लुनाय। ।
3. जेरेंगा बानायनाय एबा दंफांखौ बन हिसाबै बाहायनाय।
4. लामा, बान्दो, दारिमिन बानायनाय।
5. हाग्रा खामनाय आरो बांद्राय खरां जानाय।
अरन जामहोनायनि जाउनफोर :
1. अरन जामहोनाया हायाव दुंथाइ आरो गेब्रेंनाय ज’खाखौ बांहोयो।
2. बारमण्डलाव कार्बन-डाइ-अक्साइडनि ज'खाखौ बांहोयो।
3. हासिं दैनि सासिमायाबो हायलाङो।
4. अरन जामहोनाया मिथिंगानि समान्थिखौ हेंथा होयो।
5. अखा हानाय आरो हानि फुलुंआ जामलाङो।
6. दैबाना आरो खरान बांनायनि खाबु थागोन।
7. हा खुरखानाय जाहोयो।
(e) रेड डाटा बिजाबआ मा?
फिनः- रेड डाटा बिजाबआ गासै खैफोदनां जिउआरि आरो लाइफांफोरनि फारिलाइ लाखियो। बिफां-लाइफां, जिउआरि आरो गुबुन हारिसाफोरनि थाखाय गुबुन गुबुन रेड डाटा बिजाब दङ।
(f) दावबायखारनाय बुङोब्ला नों मा बुजियो।
फिनः- दावबायनायनि ओंथिया जाबाय जाग्रा आदार, दै एबा खाबजाथाव बारहावाखौ नागिरना जुनार एबा दावफोरनि मोनसे जायगानिफ्राय गुबुन दाबसे जायगायाव थांनाय।
6. दामिनसालि आरो थाग्राखुलिनि थाखाय अराय बारायलांनाय साहिदाखौ फोलोमनाय मुडैबिफांफोरखौ लेन्थ्रियै दानफायनाय जादों। बेफोर हाबानि थाखाय बिफांखौ दानफायनाया गाहाम जादों ना? सावराय आरो मोनसे सुंद' फोरमायथि लिर।
फिनः- दामिनसालि आरो थाग्राखुलिनि बांलांनाय गोनांथिखौ आबुं खालामनो थाखाय बिफांफोरखौ दाननाया आबुङै गाहाम जायाखै। जौगाथाय आरो न 'लुनायनि थाखाय बिफांफोरनि गोनांथि जायोब्लाबो बारहावायाव गोबां खहा जायो। बेयो अरन फोजोबस्रांनाय, हाग्राजिबनि खहा, हा खुरनाय आरो बारहावा सोलायनाय सोमजिहोयो।
जों साबसिन राहा नागिरनांगौ, जेरै हाखौ सांग्राङै बाहायनाय, गोबां बिफां गायनाय आरो सोरबिथिं-मोजां लुनाय आदबफोर आजावनाय। जौगाथाया गोनांथार, नाथाय गासैबो जिउगोनां जिबफोरनि थाखाय मोनसे रैखाथिगोनां आरो सावस्रिगोनां इयुनखौ थि खालामनो थाखाय बेयो बारहावायारि रैखाथिजों समानथाय गोनां जानांगौ।
7. नोंनि जायगायाव गोथां सम्पदखौ सामलायनायाव नों माबोरै बिहोमा होनो हागोन? नों लागोन हाबानि मोनसे फारिलाइ बानाय।
फिनः- आं गाहायाव होनाय हाबाफारिफोरखौ लानानै आंनि जायगानि गोथां सम्पदखौ सामलायनायाव बिहोमा होनो हायोः
1. आंनि फरायसालि, न'आरो खाथि खालायाव गोबां बिफां गायनाय।
2. बिफांफोरखौ दाननायनि सोलाय बिफांफोरखौ रैखा खालामनाय।
3. सानफ्रोमबो दै होनाय आरो लायफांफोरखौ जोथोन लानाय।
4. बिफां-लाइफां फोरनि गोनांथिनि बागै सांग्रांथिखौ गोसारहोनाय।
8. अरन जामहोनाया अखा हानायखौ माबोरै खमायहोदों बेखेव।
फिनः- अरन जामहोनाया अखा हानायनि बिबांखौ खम खालामो मानोना बिफां-लाइफांफोरा दै सोरखिआव मोनसे गाहाय बिफाव लायो। बिफां-लाइफांफोरा बार बारनायनि गेजेरजों बाराव दैनि खफखौ हगारो, जाय जोमैनि दाथायाव हेफाजाब होयो। जेब्ला बिफां-लाइफांफोरखौ दानस्रांनाय जायो, अब्ला बारमण्डलाव दैनि खफआ बाङाइ जायो, जायनि जाउनाव जोमैनि बिबाङा खम जायो आरो अखा हानायनि बिबाङा खम जायो।
9. नोंनि राइजोआव थानाय हायुंआरि पार्कफोरखौ दिहुन। भारतनि मान सावगारियाव बेफोरनि थावनिखौ सिनाय आरो दिन्थि।
फिनः- आंनि राज्यो आसामाव थानाय हायुंआरि पार्कफोरा जादों-
1. काजिरङा हायुंआरि पार्क
2. मानास हायुंआरि पार्क
3. डिब्रु: सैख'वा हायुंआरि पार्क
4. नामेरी हायुंआरि पार्क
5. उरां (राजीब गान्धी) हायुंआरि पार्क
6. दिहिं पाटकाई हायुंआरि पार्क
7. राइमना हायुंआरि पार्क
भारतनि मान सावगारियाव बेफोरनि थावनिखौ सिनायनाय आरो दिन्थिनायखौ गावनो खालाम।
10. खाख्रिखौ मानो रैखा खालामनांगौ? खाख्रिखौ रैखा खालामनो हानाय राहाफोरनि फारिलाइ बानाय।
फिनः- खाख्रि बानायनायाव गोबां बिफांनि गोनांथि जायो। से टन खाख्रि बानायनो फां 17 देरसारनाय बिफां नांगौ जायो। बेखायनो जों खाख्रिखौ रैखा खालामनांगौ। खाख्रिखौ बानिफ्राय स्नि खेबसिम बानायफिननानै बाहायफिनजायो। सासे गथ'आ सानसेयाव गांसे खाख्रि रैखा खालामनो हायो अब्ला जों बोसोरसेयाव गोबां बिफा रैखा खालामनो हायो। जों रैखा खालामनाया गोनां, बाहायनायखौ बाहायफिनांगौ आरो जाफिनहोनांगौ। बिदियै जों बिफांखौल' फोथांनाय जाया, नाथाय खाखिलाइ दिहुननायाव नांनाय शक्ति आरो दैखौबो फोथांनाय जायो। बेनि अनगायैबो खाख्रि दिहुननायाव खहागोनां रासायनारि मुवा बाहायनायखौबो खमायनो हागोन।
खाख्रिखौ रैखा खालामनो हानाय राहाफोरा –
1. खाख्रि बिलाइनि फारनैथिंबो लिरनांगौ।
2. खाख्रिखौ बाहायफिननांगौ।
3. खाख्रिखौ गोनांथिआवल बाहायनांगौ।
4. खाख्रिजों बायदि रोखोमनि गेलेनायखौ नागारनांगौ।
11. सोदोबनि गेलेनायखौ आबुं खालाम :
फाथालै-
1. दाबसे थि ओनसोलाव थानाय गुबुन गुबुन जिउआरिफोर
2. हासार गोनां हाया लासैयैनो बालाबारियाव सोलायलांनाय
3. जोबस्रांनाय अरनखौ गोदान बिफां-लाइफां गायनानै दाफिननाय
गाहाय फारसे-
4. आसामनि गंसे हायुंआरि पार्क।
5. रोखोमसे जुनिया जायगायावल' मोननाय लाइफांफोर
6. मोनसे हारिसानि थि समाव मोनसे थि जाहोननि थाखाय बोसोरफ्रोमबो थाग्राखुलिनिफ्राय गुबुन दाबसे ओनसोलाव जायखारलांनाय हुदा
उफेरा सोंनाय-फिननाय
1. हायुंआरि पार्क (National Park) आ माखौ बुङो?
फिनः- हायुंआरि पार्क आ जादों- अरननि जिउआरिफोरा थाखुलिनि थाखाय उदांयै बाहायनो हानाय आरो मिथिंगायारि सम्पदनि बेंखनजानाय ओनसोल।
2. आथिखालाव आसामाव मोनबेसे हायुंआरि पार्क दं?
फिनः- मोन 7 हायुंआरि पार्क दं ।
3. आसामनि मोन्थाम हायुंआरि पार्कनि मुं लिर।
फिनः- 1. काजिरङा हायुंआरि पार्क,
2. मानास हायुंआरि पार्क आरो
3. राइमना हायुंआरि पार्क ।
4. राइमना हायुंआरि पार्क आ बबे जिल्लायाव दं?
फिनः- क'क्राझार ।
5. मोन्थाम अरनारि मि हाग्रामानि मुं लिर।
फिनः- 1. गरम पानी ,
2. लाउख'वा आरो
3. बरनदी
5. लाइराद आ माखौ बुङो? बेनि मोनबा बिदिन्थि हो।
फिनः- मोनसे थि ओनसोलाव मोननाय बिफां-लाइफांफोरखौनो लाइराद बुङो। बेनि मोनबा बिदिन्थिफोरा जादों- साल, सिगुन, थाइजौ, जाम आरो दिंखिया।
6. जुराद आ माखौ बुङो? बेनि मोनबा बिदिन्थि हो।
फिनः- मोनसे थि ओनसोलाव मोननाय जिउआरिफोरखौनो जुराद बुङो। बेनि मोनबा बिदिन्थिफोरा जादों- सिंह, सनालि मै, हाग्रानि मोसौ, मै आरो लख्रा।
7. हारिसा माखौ बुङो?
फिनः- गाव गावनि गेजेराव आजायनो हानाय मोनसे थुबुरखौनो हारिसा बुङो।
8. भारतनि बबे हायुंआरि पार्कआ गिबिसिन थिखानाय (रिजार्भ) अरन (Reserve forest)?
फिनः- सातपुरा हायुंआरि पार्क ।
9. भारतनि बबे अरनआव साबसिन सिगुन बिफांखौ मोननाय जायो?
फिनः- सातपुरा हायुंआरि पार्क आव।
10. खैफोदनां जिउआरि होनोब्ला मा बुजियो ? माबा खैफोदनां जिउआरिफोरनि मुं लिर।
फिनः- जाय जिउ आरिफोरनि अनजिमाया खमिनानै गोमालांनायनि मोगा मोगि जायो बिदि जिउआरिखौ खैफोदनां जिउआरि होनना बुंनाय जायो। माबा खैफोदनां जिउआरिफोरा जादों- खाज्ला मै, गुफुर मेगनगोनां मै, सनालि माउजि, गान्दा आरो गोलेर ।
11. गोमालांनाय हारिसा (extinct species) माखौ बुङो? गोमालांनाय मोननै हारिसानि मुं मख’।
फिनः- जाय हारिसाफोरा आबुङै गोमालांबाय आरो दा बुहुमाव मोनो थांला बेखौनो गोमालांनाय हारिसा बुङो। गोमालांनाय मोननै हारिसानि मुं आ- डायनासोर आरो ड'ड' दाउ ।