फरा-6 बेसाद बिगियान फरायसंनाय | Class 8 MIL-Bodo Chapter-6 Question Answer
फरा-6
बेसाद बिगियान फरायसंनाय
क-फरागुदियारि
1. फिननाय हो-
(क) बिगियान सास्त्रआ मानि बाख्रि?
फिन:- बिगियान सास्त्रआ गियाननि बाख्रि ।
(ख) बिगियाननि बोलोआव मानसिया मा रोखोमनि खामानि मावनो लादों?
फिन:- बिगियाननि बोलोआव मानसिया गोमोथाव सोमोनांथाव खामानि मावनो हमदों।
(ग) बिगियान सर' खालामोब्ला मानसिया मा सोरखिनो हायो?
फिन:- बिगियान सर' खालामोब्ला मिथिंगानि थाखोमानाय थारथिखौ संनो हायो। थामहिनबा मिथिंगायारि जाथाइफोरनि गुबै जाहोनखौ मिथिनो मोनो।
(घ) दावगानाय लामानि हेंथाया मा?
फिन:- दावगानाय लामानि हेंथाया खोमसि फोथायनाय।
(ङ) आंग्रोमोन्दाखौ मानि माया होनना मानसिया फोथायो?
फिन:- आंग्रोमोन्दाखौ बुहुतनि माया होनना मानसिया फोथायो।
(च) मैदेरआ मोदोम साफेनोब्ला मा जायो होनना सानो?
फिन:- मैदेरआ मोदोम साफेनोब्ला बांग्रिं मावो होननानै सानो।
(छ) बिगियान सोलोंथाइनिफ्राय मा मिथिनाय जायो ?
फिन:- बिगियान सोलोंथाइनिफ्राय बेसादनि थारथि मिथिनो हायो।
2. 'आंग्रोमोन्दाया' माबोरै सोमजियो सुंद 'यै लिर।
फिन:- जेब्ला मैला गारजानाय बेसादफोरा सेवो बेनिफ्रय खफ' ओंखारो, बै खफ'आ बायजोनि गोगो बारआव गोलैयोब्ला जोंखाङो । दैनि साखाथि जायगायाव मोनाबिलियाव बेफोरनि जोंनायखौनो नुनो मोनो। बेबायदि जोंनायखौनो मानसिया 'आंग्रोमोन्दा' एबा बुहुतनि माया होनना फोथायो। नाथाय जाय मिथिगौ बियो आंग्रोमोन्दाखौ बुहुतनि माया होननानै माब्लाबाबो साना। नाथाय बेफोरबादि खोथाखौ बिगियान सोलोंथाइनिफ्रायसो मिथिनो हायो।
3.'रिंसारनाया' माबोरै जायो सुंद यै लिर।
फिन:- जेब्ला माबा मोनसे मोनसे मुवाया मावखाङो अब्ला रिंसारनाय जायो। बेफोर रिंसारथिफोरा बाराव गुथालफोर सोमजिहोयो, जाय जोंनि खोमाफोरसिम दावबायो। जेब्ला मोनसे मुवाया गावनि मिथिंगायारि रिंसारथि बुंनाय मोनसे थि रिंसारथिनि बांसिन गोसारथिजों रिंखाङो बेखौनो 'रिंसारनाय' बुङो। जैरै- खाम दामोब्ला, हाग्राबारियाव हसिख्रावोब्ला रिंसारनाय खोनायो । जोंनि खोमाफोरा बेफोर गुथालफोरखौ सिनायथियो, आरो जोंनि मेलेमआ बेफोरखौ सोदोब महरै बुजियो।
4. मानि जाहोनाव बिगियान सास्त्रखौ गियाननि बाख़ि होनना बुंनाय जायो?
फिन:- मानोना बिगियाननि बोलोआव मानसिया गोमोथाव सोमोनांथाव खामानि मावनो हमदोंसै। रेल, जाहाज, टेलिग्राफ, फट 'ग्राफ, फन ग्राफ, टेलिफ'न, ग्राम'फ'न, गेदेरनु, गोजाननु, आथिखालाव ओंखारनाय बिरखं, बायदि रोखोमनि मुलि आरो बायदि रोखोमनि फाहामथाइ राहा-बे गासैबो बिगियान सर' खालामनायनि फिथाइ। बिगियान सर' खालामोब्ला मिथिंगानि थाखोमानाय थारथिखौ संनो हायो। थामहिनबा मिथिंगायारि जाथाइफोरनि गुबै जाहोनखौ मिथिनो मोनो। बेनिखायनो बिगियान सास्त्रखौ गियाननि बाख़ि होनना बुंनाय जायो ।
5. बिगियानगिरिफोरा सोदोबनि थारथिखौ थिरां खालामनानै मा मा दिहुनदों?
फिन:- बिगियानगिरिफोरा सोदोबनि थारथिखौ थिरां खालामनानै गोबां मुवा दिहुन्दों। जेरै- टेलिफ'न, फन'ग्राफ,
ग्राम'फ'न, फट'ग्राफ, गोजाननु, गेदेरनु बायदि।
6. गुदि बाथ्राजों सोमोन्दो लाखिनानै बेखेवना लिर।
(क) खोमसि फोथायनाया सुबुंनि बादायलायनायाव हैंथा होयो।
फिन:- गोजौनि रायथाइ सारिखौ सत्यनाथ बराआ लिरनाय “बेसाद बिगियान फरायसंनाय” रायथाइ निफ्राय लानाय जादों ।
हारिमायारि खोमसि फोथायनाया हारिमानि दावगानाय लामा आरो खोमसि फोथायनाया सुबुंनि दावगानाय लामायाव हेंथा होयो। बिगियाननि गियानआ मोनसे हैंथाखौ सिफायनानै दावगानायनि लामाखौ स्रां खालामो। गोबां सरासनस्रा मानसिया आंग्रोमोन्दाखौबो बुहुतनि माया होनना फोथायो, खायफाबा बुहुमखौ मैदेरनि बिखुडाव दं होननानै फोथायो, बै मैदेरआ मोदोम साफेनब्ला बांग्रिं मावो होननानै सानो। बेफोर फिसा फिसा खोमसि फोथायनायनि गाज्रि बिदिन्थि। बेनिखुइ गोनांसिन आयदायाव मानसिनि खोमसि फोथायनाय दं। बिगियान फरायसङोब्ला बेफोरबादि गाज्रि फोसाबनाया थानो हाया। बिगियान सोलोंथाइनिफ्राय बेसादनि थारथि मिथिनो हायो। बेनिखायनो बेसादनि सोमोन्दै मानसिनि गोसोआव जेबो नंखाय फोथायनाय जोनोम जानो हाया।
(ख) बिगियान सास्त्रआ गियाननि बाख्रि।
फिन:- गोजौनि रायथाइ सारिखौ सत्यनाथ बराआ लिरनाय “बेसाद बिगियान फरायसंनाय” रायथाइ निफ्राय लानाय जादों । बेयाव बिगियानखौ गियाननि फुंखा होनना बुंदों।
बिगियाननि हेफाजाबआव मानसिया गोमोथाव सोमोनांथाव खामानि मावदों। बिगियान सर' खालामोब्ला मिथिंगानि थाखोमानाय थारथिखौ संनो हायो। थामहिनबा मिथिंगायारि जाथाइफोरनि गुबै जाहोनखौ मिथिनो मोनो। बिगियान सर’ खालामनायनि गेजेरजों थांना थानाय सानफ्रोमबोनि जिउखौ गोरलै खालामनो हायो। रेल, जाहाज, टेलिग्राफ, फट 'ग्राफ, फन ग्राफ, टेलिफ'न, ग्राम'फ'न, गेदेरनु, गोजाननु, आथिखालाव ओंखारनाय बिरखं, बायदि रोखोमनि मुलि आरो बायदि रोखोमनि फाहामथाइ राहा-बे गासैबो बिगियान सर' खालामनायनि फिथाइ। बेनिखायनो बिगियान सास्त्रआ गियाननि बाख्रि ।
(ग) मानसि हारिनि आथिखाल सोदोमस्रिरिया बिगियान फरायसंनायनिल' फिथाइ।
फिन:- गोजौनि रायथाइ सारिखौ सत्यनाथ बराआ लिरनाय “बेसाद बिगियान फरायसंनाय” रायथाइ निफ्राय लानाय जादों । बेयाव मानसिनि आथिखालनि जौगाथाया बिगियान फरायसंनायनि गेजेरजोंसो जादों होनना बुंदों।
बिगियान सास्त्रआ गियाननि बाख्रि । बिगियाननि हेफाजाबआव मानसिया गोमोथाव सोमोनांथाव खामानि मावदों। आथिखालाव बिगियान फरायसंनायनि गेजेरजों गोबां जौगानो हादों। रेल, जाहाज, टेलिग्राफ, फट 'ग्राफ,
फन ग्राफ, टेलिफ'न, ग्राम'फ'न, गेदेरनु, गोजाननु, आथिखालाव ओंखारनाय बिरखं, बायदि रोखोमनि मुलि आरो बायदि रोखोमनि फाहामथाइ राहा-बे गासैबो बिगियान सर' खालामनायनि फिथाइ।
बिगियानगिरिफोरा बिगियाननि हेफाजाबआव मानसि हारिनि गोबां साबजाथाव लाबोदों, सोदोबनि थारथिखौ थिरां खालामना टेलिफ'नजों दाबसे जायगानि सोदोबखौ गुबुन दाबसे जायगासिम दैथायहरनो हादों, आरो सोदोबखौ हमथानानै फन'ग्राफ, ग्राम 'फ'न आरि जोन्थोर बानायदों, स्रांनि थारथिखौ थिरां खालामना फट'ग्राफ बानायदों, दर्शन हाबानि थारथिखौ थिरां खालामनानै गोजाननु, गेदेरनु आरि जोन्थोर बानायदों, बारनि थारथिखौ थिरां खालामना बेखौ दैलाव थाथाइयाव लाबोदों आरो अखाडाव बिरलांनाय बिरखं बानायदों। बिगियान सर 'खालामनायनिफ्राय दिनैसिम मिथिंगानि एसेबां थारथि मोननाय जादों आरो सर'खालामबाय थायोब्ला उनहालागै गोबां गोदान गोदान गुमुरखौ मोननोहागोन। बेनिखायनो मानसि हारिनि आथिखालनि सोदोमस्रिरिया बिगियान फरायसंनायनिल' फिथाइ।
(घ) गासैनिबो एसे एसे अब्लासो आबुं मोनसे।
फिन:- गोजौनि रायथाइ सारिखौ सत्यनाथ बराआ लिरनाय “बेसाद बिगियान फरायसंनाय” रायथाइ निफ्राय लानाय जादों । बेयाव बिगियाननि आबुं गियान मोननो थाखाय गासै आयदानि सोमोन्दै एफा एफा मिथिनांगौ होनना फोरमायदों।
बिगियान सास्त्रआ गोबां रोखोमनि दं, गासै रोखोमनि आबुं गियान मोनफुंनाया जोबोर गोब्राबनि बाथ्रा, बेनिखायनि मानसिया बिगियाननि मोनसेखौल' सर' खालामो। सिगांनि बिगियानगिरि पण्डितफोरनि साफाया मोनफा आयदानि बिगियानखौल' सर' खालामदोंमोन। नाथाय मोनसे आयदानि आबुं गियान मोननो थाखाय गासै आयदानि सोमोन्दै एफा एफा मिथिनांगौ, गासैनिबो एसे एसे, अब्लासो आबुं मोनसे। बेनिखायनो सिगाङाव गासैबो आयदानि एफा एफा गियान बुथुमनानै उनाव मोनसे आयदायाव मोजाडै नांथाबनांगौ।
7. फुवारना लिर-
(क) फरानि साया लाना खोमसि फोथायनाय बिदिन्थि मोननैसो मुंख' आरो मा खालामोब्ला समाजनिफ्राय खोमसि फोथायनायफोरखौ होखारनो हागोन लिर।
फिन:- गोबां सरासनस्रा मानसिया आंग्रोमोन्दाखौबो बुहुतनि माया होनना फोथायो आरो बेनि सायाव गिनाय सोमजिहोयो । समाजनि बांसिन सुबुंफोरा बेनि गुबै गुमुरखौ मिथियादि बेयो माब्रै आरो मानो सोमसियो। खायफाबा बुहुमखौ मैदेरनि बिखुङाव दं होननानै फोथायो, बै मैदेरआ मोदोम साफेनब्ला बांग्रिं मावो होननानै सानो।
समाजाव गोबां रोखोमनि फोथायनाय दं। जाय खोमसि फोथायनाया सुबुं समाज दावगानायनि मोनसे हेंथा। हारिमायारि खोमसि फोथायनाया हारिमानि दावगानाय लामा आरो खोमसि फोथायनाया सुबुंनि दावगानाय लामायाव हेंथा होयो। बिगियाननि गियानआ बेफोर हेंथाखौ सिफायनानै दावगानायनि लामाखौ स्रां खालामो। मानोना बिगियान फरायसंनायनि गेजेरजों बेनि थारथिखौ मिथिनो हायो। बिगियान फरायसङोब्ला बेफोरबादि गाज्रि फोथायनाया थानो हाया। बेनिखायनो बिगियानाव मोजाङै गियान लानो हायोब्ला खोमसि फोथायनाया समाजनिफ्राय खारनो गोनां जागोन।
(ख) 'बिगियान सास्त्रआ फरायसंनायनि मोनसे गुबै आयदा'-बानबुंथाइजों नोंनि बिबुंथिखौ हो।
फिन:- बिगियान सास्त्रआ फरायसंनायनि मोनसे गुबै आयदा जाय नायसंनाय, आनजाद नायनाय आरो बिजिरनायनि गेजेरजों मिथिंगायारि मुलुगखौ बुजिनो मदद खालामो। बेयो बिरोंदामिनारि जौगानाय, सावस्रि जोथोन, आबाद आरो आबहावायारि रैखाथियाव मोनसे गाहाय बिफाव लायो। बिगियान फरायनायजों, सोलोंसाफोरा सावरायनायजों साननो, जेंनाफोरखौ फोजोबनो आरो गियान गोनां थिरांथाफोर लानो सोलोङो। बिगियान सास्त्रआ गियाननि बाख्रि । बिगियाननि हेफाजाबआव मानसिया गोमोथाव सोमोनांथाव खामानि मावदों। आथिखालावनि सुबुं सोदोमस्रिनि जौगानाया बिगियान फरायसंनायनि गेजेरजोंनो गोबां जौगानो हादों।
8. गाहायनि सोदोबफोरनि सिगाडाव 'बि' सिगां दाजाबदा दाजाबब्ला मा ओंथि फोरमायो लिर।
जाथाइ जाउन दिन्थि खान्थि सावराय लिर
फिन:- जाथाइ- बि+जाथाइ = बिजाथाइ
जाउन- बि+ जाउन = बिजाउन
दिन्थि – बि+ दिन्थि = बिदिन्थि
खान्थि – बि+ खान्थि = बिखान्थि
सावराय- बि+सावराय = बिसावराय
लिर - बि + लिर = बिलिर
ग-गियान फेहेरनाय
9. रनसाइ लिर।
(क) सानफ्रोमबोनि जिउआव बिगियाननि गोहोम।
- जागायजेननाय
- मानसिया बिगियाननि सायाव सोनारग्रा
- बिगियाननि बिहोमा
- बिगियाननि गाज्रि खामानि
- बिबुंथि
फिन:- सानफ्रोमबोनि जिउआव बिगियाननि गोहोम।
जागायजेननाय :- जों बिगियाननि मुगायाव दं। बेयो सुबुं जिउनि मोनसे बोखावजायै बाहागो जाबाय। फुंनिफ्राय हरसिम, जिउनि मोनफ्रोम बिथिङाव जों बिगियाननि सायाव सोनारो। जों जानाय आदार, जों गान्नाय जि-जोम, जों थानाय न 'फोर आरो जेरैबादि जों सान्नाय-बेफोर गासैबो बिगियानारि दावगानायजों माबा नङा माबा महराव महर होजादों।
मानसिया बिगियाननि सायाव सोनारग्रा:- दिनै, बिगियान गैयालासे जिउखौ सान्ना नायनाया जाथावै। जों सोरां, फेन, हिटिं आरो मेसिनफोरनि थाखाय मोब्लिब बाहायनाय जायो। जों म'बाइल फ'नाव एलार्मजों सिरियो, संनो थाखाय गेस एबा इन्डक्शन बाहायो, इन्जनजों सालाय जानाय गारि सालायो आरो टेलीफ 'न एबा इन्टारनेट बाहायनानै गोजान गोजानसिम रायज्लायो। बिगियानआ जोंनि जिउखौ गोख्रैसिन, गोरलैसिन आरो बांसिन आरामगोनां खालामदों।
बिगियाननि बिहोमा :- बिगियाननि बिहोमाया गोबां। आथिखालाव बिगियाननि थाखायनो बुहुमाव जिउ खुंनाया गोरलै जादों। मुलिनि बिथिङाव, बियो टिकाफोर, सार्जारिफोर आरो गोजौ थाखोनि फाहामथाइनि गेजेरजों लाख लाख सुबुंफोरनि जिउ रैखा खालामदों। फोनांजाबनायाव, म 'बाइल फ' न, कमप्युटार आरो ग्रहसाफोरा मुलुगखौ सरजाबदों। रेल, जाहाज, टेलिग्राफ, फट 'ग्राफ,फन ग्राफ, टेलिफ'न, ग्राम'फ'न, गेदेरनु, गोजाननु, आथिखालाव ओंखारनाय बिरखं, बायदि फोरागासिबो बिगियाननि सोरजि। आबादनि बिथिंआवबो आबादनि मेसिनफोर, हासारफोर आरो बिगियानारि आदबफोरजों दावगाबाय। सोलोंथायखौबो डिजिटेल थाखो खथाफोर आरो अनलाइन फुंखाफोरजों सोलायनाय जाबाय। बुहुमनि सोरगिदिं बिगियाननिल’ सोरजि। बेनिखायनो बिगियाननि बिहोमाखौ बेखिनियाव बुंना फोजोबनो हानांगौआ गोरलै नङा।
बिगियाननि गाज्रि खामानि:- बिगियाना जेरै मोजां बेरा फारसेथिं बेयो गाज्रि। जिखिजायामानो, बिगियानहा बिनि गोसोम बिथिंफोरबो दं। बियो ब 'म आरो मिसाइलफोर बायदि खैफोदगोनां हाथियारफोर दिहुनदों, जाय दावहायाव खहा खालामो। दारिमिनारि गाज्रि जानाय, बारहावा सोलायनाय आरो निउक्लियार गारजानायफोरा बिगियानारि जौगानायनि उफेरा जाउनफोर। मोजाङै सामलायाब्ला बिगियाननि बाहायनाया मानसिनि जिउ आरो आबहावाखौ खैफोद गोनां खालामनो हागौ। बेनिखायनो बिगियानखौ बोर आरो साव बुंनाय जायो।
बिबुंथि :- बिगियानआ मोनसे गोहोगोरा आगजु। जेब्ला बेखौ सांग्राङै बाहायनाय जायो, अब्ला बेयो मानसिफोरनि थाखाय बोर। नाथाय जेब्ला गाज्रि बाहायजायो, बेयो गिथाव जानो हागौ। बिबाना मानसिफोरनाव दं-मोजांनि थाखाय, गोजोननि थाखाय आरो गासिबोनि मोजांनि थाखाय बिगियानखौ बाहायनाय। बेनिखायनो, जों नेमआरि बेसेनफोर आरो थि बिथोनजों बिगियानारि सोलोंथायखौ दावगाहोनांगोन।
(ख) कम्पिउटार आरो आथिखाल जिउ
- जागायजेननाय
- मानसिनि सानफ्रोमबोनि जिउआव कम्पिउटारनि गोहोम
- बेनि गाज्रि गोहोम
- बिबुंथि।
फिन:- कम्पिउटार आरो आथिखाल जिउ
जागायजेननाय :- जों गोदान डिजिटेल मुगायाव दं, जेराव कम्प्युटारा जोंनि सानफ्रोमबोनि जिउनि गोनांथार बाहागो जाबाय। सोलोंथायनिफ्राय फोनांजाबनायसिम, फालांगिनिफ्राय रंजानायसिम, जेरावबो कमप्युटारखौ बाहायनाय जायो। बिसोर जोंनि जिउ खांनाय आरो खामानि मावनायनि आदबाव जांख्रिथायारि सोलायनाय लाबोयो।
मानसिनि सानफ्रोमबोनि जिउआव कम्पिउटारनि गोहोम :- सानफ्रोम्बोनि जिउआव कमपिउटारफोरा गोनांथार बिफाव लायो। सोलोंसाफोरा सोलोंनाय आरो बिजिरसंनायनि थाखाय कमप्युटार बाहायो। मावख'फोरा बेफोरखौ डेटा एन्ट्रि, सुंजाबनाय आरो सामलायनायनि थाखाय बाहायो। अनलाइन शपिं, बेंकिं आरो टिकेट बुकिं गासैबो कम्प्युटारनि हेफाजाबजों खालामनाय जायो। न'खरफोरआवबो रंजानाय, अनलाइन सोलोंथाइ आरो समाजारि बिजोंफोरनि गेजेरजों सोमोन्दोआव थानो थाखाय कमप्युटार बाहायो। बेफोरो सम बासायनो, गेबेंथिखौ बांहोनो, खामानिफोरखौ बांसिन गोरलै आरो आखा -फाखा जानायाव मदद खालामो।
बेनि गाज्रि गोहोम:- कमपिउटारनि गोबां मुलामफाफोर थासेयावबो, कमपिउटारनिबो गोबां गाज्रि गोहोम दङ'। कमप्युटारआव बांद्राय सम हगारनाया मेगननि जेंना, बिखुं सानाय आरो देहायारि खामानि गैयै बायदि सावस्रिनि जेंनाफोर सोमजिहोनो हागौ। गथ 'साफोरा भिदिय' गेम एबा समाजारि बिजोंफोराव हुदा जानो हागौ। लोगोसे, अट 'मेसननि थाखाय सुबुंफोरा खामानि खोमाना लानो हागौ। साइबर क्राइम आरो डेटा खावजानायनिबो गिनांगौ दं।
बिबुंथि :- कम्प्युटारा जोंनि जिउखौ महर होनो थाखाय मोनसे गोहोगोरा आगजु जाबाय। जेब्ला बेखौ मोजाङै बाहायनाय जायो, अब्ला बेयो समाजनि थाखाय गोबां मुलामफा गोनां जायो। नाथाय बिसोरनि बाहायनाया जेंनाफोर सोमजिहोनो हागौ। बेनिखायनो जों कमप्युटारखौ सांग्राङै आरो समान्थायै बाहायनांगोन। थि लामा दिन्थिग्रा आरो सांग्रांथिजों, कम्प्युटारा जोंनि खहा खालामालाबानो जोंनि जिउनि गुनखौ जौगाहोबाय थानो हागौ।
(ग) गोजाननु (T.V)- बेनि मोजां गाज्रि गोहोम।
फिन:- गोजाननु एबा टेलिभिजन (Television) , जायखौ गुसुङै T.V मुङै मिथिनाय जायो, बेयो फोनांजाब आरो रंजानायनि बयनिख्रुइबो मुंदांखासिन आरो गोहोगोरा बिजोंफोरनि गेजेराव मोनसे। 20थि जौथाइनि जागायजेन्नायनिफ्राय, टेलीविजनआ मुलुगनि नखरफोराव सानफ्रोमबोनि जिउनि मोनसे गोनां बाहागो जाबाय।
गोजाननु (T.V) नि गोबां मोजां गोहोम दं। बियो रंजानायनि मोनसे गिदिर फुंखा, जाय सावथुन, देंखो, गेलेमु आरो श 'खौ जोंनि न' फोरसिम लाबोयो। बियो मोनसे गोहोगोरा सोलोंथायारि आगजु महरैबो खामानि मावो। नेशनल ज्य 'ग्राफिक, डिस्क’भारी आरो सोलोंथायारि हाबाफारिफोर बायदि चेनेलफोरा गथ'साफोर आरो बैसोगोराफोरखौ गोदान बाथ्राफोर सोलोंनायाव मदद खालामो। खौरां चेनेलफोरा मानसिफोरखौ आथिखालनि जाथायफोर, राजखान्थि आरो बुहुमनां जेंनाफोरनि बागै सांग्रां खालामो। बेयो मानसिफोरखौ जिरायनो आरो नख'रजों सम हगारनायावबो मदद खालामो।
बेनि मुलाम्फाफोर थासेयावबो, गोजाननु (T.V) निबो गाज्रि गोहोम दङ '। बांद्राय गोजाननु (T.V) नायनाया मेगननि जेंनाफोर, लोदोबेराम आरो देहायारि खामानि गैयै बायदि सावस्रिनि जेंनाफोर सोमजिहोनो हागौ। माखासे हाबाफारिफोरा हिंसा, गाज्रि राव, एबा आरजाथाव नङि आयदा दिन्थिजानो हागौ जाय गथ'फोरनि आखुखौ गोहोम खोख्लैनो हागौ। गोबां स्क्रिन समा फरायनायाव गोहोम खोख्लैनो हागौ आरो समाजारि सोमोन्दोखौ बाङाइ खालामनो हागौ। माब्लाबा-माब्लाबा, बेयो नंगुबै नङि जिउ राहा एबा फोसावनायफोरखौ थुलुंगा होनो हागौ जाय मानसिफोरखौ गोरोनथि लामाजों आवगाय होयो।
बेखौ माबोरै बाहायनाय जायो बेनि सायाव सोनारना गोजाननु (T.V) आ मोजां बाहायजाथाव आरो खहा खालामग्रा मोन्नैबो जानो हागौ। जुदि नेमबादि आरो थि बिथोनजों नायजायो, बेयो गियान आरो रंजानायनि फुंखा जानो हागौ। नाथाय बांद्राय बाहायजायो एबा गाज्रि बाहायजायोब्ला, बेयो देहा, आखु आरो सोमोन्दोफोराव गाज्रि गोहोम खोख्लैनो हागौ। बेनिखायनो, जों टेलिभिजनखौ सांग्राङै बाहायनांगोन आरो बेबादि हाबाफारिफोर सायख'नांगोन जाय जोंनि थाखाय मुलाम्फा गोनां।
(घ) सावथुन आरो समाजाव बेनि गोहोम।
फिन:- सावथुनफोरा आरिमु आरो रंजानायनि मोनसे गोहोगोरा महर जाय बुहुमनाङै सुबुंफोरखौ गोहोम खोख्लैयो। बेयाव सुबुं मोनदांथिफोर, सानदांथिफोर आरो हारिमुफोरा रिफियो। बियो फावथाय, फेस्ला, जारिमिन, एबा बिगियानारि सल'बाथानो जाया मानो, सावथुनफोरा सुबुं सान्नाय आरो समाजारि नोजोरखौ महर होनायाव मोनसे गाहाय बिफाव लायो।
सावथुनफोरा सोलोंथाय होनो, थुलुंगा होनो आरो सांग्रांथि लाबोनो हायो। जारिमिनारि आरो जिउयारि सावथुनफोरा जोंनो सिगांनि जाथायफोर आरो गेदेमा सुबुंफोरनि सोमोन्दै फोरोङो। समाजारि सावथुनफोरा निखावरि, आथोनारि समानथि आरो आबहावायारि रैखाथि बायदि गोनां आयदाफोरखौ दिन्थियो। माखासे सावथुनफोरा सैथोथि, साहस आरो अननाय बायदि मोजां बेसेनफोरखौ थुलुंगा होयो। सावथुनफोरा गुबुन गुबुन दोरोंफोर आरो जिउ राहाखौ दिन्थिना हारिमु आरो गोरोबथिखौ बांहोनोबो हायो।
बबेखानि, गासिबो सावथुनफोरा मोजां गोहोम खोख्लैया। माखासेया हिंसा, गाज्रि आखु आरो गाज्रि आखुखौ थुलुंगा होयो, जाय लायमोन गोसोफोरखौ गोहोम खोख्लैनो हागौ। गोबां सावथुन नायनाय एबा सावथुनाव लोब्बागोनां जानाया फरायनायखौ खहा खालामनो हागौ, दिहुनथाइखौ बाङाइ खालामनो हागौ आरो गावारि सोमोन्दोफोरखौ खहा खालामनो हागौ। माखासे सावथुनफ्राबो मानसिफोर आरो हारिफोरनि सोमोनदै गोरोन्थि सानदांथिफोर एबा स्टेरियोटाइपफोर गोसारहोनो हागौ।
सावथुनफोरा समाजाव मोजां आरो गाज्रि मोननैबो गोहोम खोख्लैयो। बेफोरो सोलोआरि महरै सायख' जायोब्ला सोलोंनाय आरो सोलायनायनि थाखाय मोनसे गिदिर आगजु जानो हागौ। सावथुन बानायगिरिफोरनि थाखाय बिबानगोनां आखु खालामनाय आरो नायगिरिफोरनि थाखाय बुजिनाय आरो सांग्रांथिजों सावथुन नायनाया गोनांथार। जेब्ला मोजां बाहायनाय जायो, अब्ला सावथुना मोनसे साबसिन आरो बांसिन गियान गोनां समाज बानायनायाव मदद होनो हागौ।
(ङ) म'बाइल फ'न आरो बेनि साबजाथाव, साबजाथावि।
फिन:- म'बाइल फना गोदान मुगानि जिउनि गोनांथार बाहागो जाबाय। गथ'फोरनिफ्राय लानानै गेदेरफोरसिम, गासिबो सुबुं फोनांजाब, सोलोंनाय, खामानि आरो रंजानायनि थाखाय म'बाइल फ'न बाहायो। जेराव म'बाइल फना गोबां मुलाम्फा होयो, बेनि माखासे खहाबो दं।
म'बाइल फना जायखिजाया समावनो, जेरावबो नखर आरो लोगोफोरजों सोमोन्दोआव थानो मदद खालामो। आथिखाल मुगायाव सुबुं माहारिनि थाखाय म'बाइल फ'न आ गोबां गुबुन गुबुन बिथंआव बाहायनायनि थाखाय साबजाथाव। बेयो कल, मेसेज आरो वीडिय' चैट्सनि गेजेरजों सुंजाबनायखौ गोख्रै आरो गोरलै खालामो। स्मार्टफनफोरा फरायनाय, खौरां फरायनाय, जी. पी. एस. बाहायनाय, सावगारि लानाय आरो इन्टारनेटनि सुबिदानि थाखायबो बाहायजाथाव। हरखाब थासारियाव, म'बाइल फना हेफाजाबजों गोख्रै खौरां हरनानै जिउफोरखौ बासायनो हायो।
बेनि साबजाथाव थासेयावबो, म'बाइल फ'नाव माखासे गाज्रि गोहोम एबा साबजाथावि दङ'।
म'बाइल फनखौ बांद्राय बाहायनाया मेगननि जेंनाफोर, गाज्रि हुदा आरो उन्दुनायनि आंखाल सोमजिहोनो हागौ। उन्दै उन्दै गथ’ फोरनो बांद्राय म'बाइल फ’न नायहोनाय एबा बाहायहोनाया साबजाथावि । म'बाइल फ'ना फरायसा गथ फोरखौ फरायनायाव गोसो जाहोआ, जाय बिसोरनि फरायनायाव गोहोम खोख्लैयो।
म'बाइल फना बिरोंदामिननि मोनसे बाहायजाथाव अनथोब, नाथाय बेफोरखौ सांग्राङै बाहायनांगोन। जेब्ला बेखौ थार थांखि आरो समानथिनि थाखाय बाहायनाय जायो, अब्ला बेसोरो जिउखौ साबसिन खालामनो हायो। नाथाय गाज्रि बाहायनाय एबा बांद्राय बाहायनाया सावस्रिनि जेंनाफोर आरो गोसो बायनाय सोमजिहोनो हागौ। म'बाइल फ'नफोरखौ नांगौबायदि बाहायनाय आरो बिथोनजों बाहायनाया गोनांथार। नङाब्ला म'बाइल फनानो मानसिनि जिउनि थांखिफोरखौ सेव हांगार खालामो ।
10. लिरसुंथाइ लिर।
(क) ग्राम 'फ'न (ख) इन्टारनेट
(ग) टेलिफ'न (घ) गेदेरनु
फिन:- (क) ग्राम'फ'न :- ग्राम 'फ'नआ बिगियान गिरिफोरनि नाजानायाव निहुनजानाय मोनसे सोमोनांथाव आगजु। ग्राम'फ'ना मोनसे गोजाम सोदोब दामग्रा आगजु जायखौ रेकर्ड खालामनाय देंखो खोनानो बाहायनाय जायो। बेखौ 1887 आव एमिल बर्लिनेरआ दिहुनदोंमोन। बियो 20थि जौथाइनि जागायजेन्नायाव जोबोद मुंदांखा जादोंमोन आरो न'फोर, रेडिय' स्टेशनफोर आरो देंखो स्टुडिय'फोराव बाहाय जादोंमोन। आथिखालाव गोदान मुगानि गोदान दामजु फोरजों सोलायजायोब्लाबो, ग्राम'फनखौ देंखोनि जारिमिनाव मोनसे गोनां दिहुनथाय महरै गोसोखांनाय जायो।
(ख) इन्टारनेट :- इन्टारनेट आ मोनसे बिगियान गिरिफोरनि गोब्राबै नाजानायनि फिथाइ,जेराव बुहुमनाङै बेनि मुलाम्फा मोननो हादों। इन्टारनेटआ मोनसे बुहुमनां नेटवर्क जाय बुहुमनाङै लाख लाख कमप्युटार आरो इलेक्ट्रनिक आगजुफोरखौ फोनांजाबो। बेयो मानसिफोरखौ खौरां बुथुमनो, रायज्लायनो, वेबसाइटफोरखौ ब्रावस खालामनो, इमेलफोर दैथायहरनो, समाजारि बिजोंफोरखौ बाहायनो आरो अनलाइन सिबिथाइफोरखौ मोन्नो खाबु होयो। इन्टारनेटखौ 20थि जौथाइनि जोबनायथिं जौगाहोनाय जादोंमोन। बेखौ फरायसालि, मावख ', देहा फाहामसालि, फालांगि आरो न' फोराव बाहायनाय जायो। इन्टारनेटआ सोलोंनाय, शपिं, बेंकिं आरो रंजानायखौ जोबोद गोरलै खालामना होदों। जिखिजायामानो, बेखौ सांग्राङै बाहायनांगोन, मानोना बेयो गोरोन्थि खौरां गोसारहोनो हागौ आरो हुदा जानायनि जाहोनबो जानो हागौ। दिनै इन्टारनेटआ गोदान मुगानि जिउनि गोनांथार बाहागो।
(ग) टेलिफ'न:- टेलिफ'न आ मोनसे बिगियान गिरिफोरनि गोब्राबै नाजानायनि फिथाइ। बेखौ 1876 मायथाइयाव एलेक्जेन्डार ग्राहाम बेलआ दिहुनदोंमोन। टेलीफ'ना मोनसे ओरैबायदि जन्थ्र जाय मानसिफोरखौ गोलाव जानथायाव गावजों गाव रायज्लायनो खाबु होयो। टेलिफ'ना सोदोब (रिंसार) खौ मोब्लिबारि सिगनेलाव सोलायनानै खामानि मावो। टेलीफनफोरखौ न 'फोर, मावख' फोर आरो राइजोआरि जायगाफोराव गुवारै बाहायनाय जायो। बे दिहुनथाइया मुलुगनि मानसिफोरजों सोमोन्दो लाखिनायनि आदबखौ सोलायदोंमोन।
12. फरानि साया लाना बिगियान फरायनायनि जाउनाव दिहुनजानाय बेसादफोरखौ फारिलाइ खालामनानै बै बेसादफोरखौ सोर माब्ला दिहुनदोंमोन मख'।
फिन:-

